Темата за 2023 година е „Kардиоваскуларно здравје за сите”. 

Светскиот ден на срцето е основан во 2000 година, со цел да се информираат луѓето ширум светот, дека болестите на срцето и крвните садови се водечка причина за смрт.

 Од 17,9 милиони смртни случаи во 2015 година, што е повеќе од 12,3 милиони во 1990 година, се проценува дека до 2030 година бројот на умирања поради болести на срцето ќе се зголеми на 23 милиони.

 Светската федерација за срце предупредува дека најмалку 80% од предвремените смртни случаи може да се спречат со контролирање на главните фактори на ризик. Ова е исклучително важно имајќи предвид дека 1 од 3 луѓе умираат од компликации што се припишуваат на атеросклероза. Едукацијата и свеста дека кардиоваскуларните болести претставуваат најголема закана за здравјето,има најголемо значење. 

Темата за 2023 година е „Kардиоваскуларно здравје за сите”.

Центарот за јавно здравје Битола, во период 2022-2025година, спроведува и планира  континуирани активности во врска со кампањата  на Светскиот ден на срцето.На 22. 09 2023 година Центарот за јавно здавје Битола во соработка Општинскиот сојуз на училишни спортови Битола и ОО на Црвениот Крст Битола,организираа кросво кој учество зедоа 460 ученици од основни и120 ученици од седни училишта.Поделен е едукативен материја. 

Се истакнува потребата од тоа да се  изнајдат  алтернативни  начини за спречување  на КВЗ. Превенцијата  на кардиоваскуларни   болести (КВБ) е нешто што е важно за секое срце. Светскиот ден на срцето е можност секој да застане и да размисли како најдобро да го зачува срцето здраво и да го  искористи за СЕБЕ, за природата и за светот. 

Во светот во кој знаењето за здравјето на срцето е ограничено, политиките се недоволни и недостигаат, цел ни е да ги разбиеме препреките и да се помогне на поединецот да преземи контрола над своето здрвје. Запознавањето на своето срце е клучен чекор. Кога знаеме повеќе, можеме и подобро да се грижиме.        Слоганот на глобалната кампања за Светскиот ден на срцето 2023 година e :  „Користи срце, запознај срце“ – Кампањата  е дизајнирана да се фокусира на суштинскиот чекор кон  запознавање на нашите срца,  како  и на поттикнување на луѓето да практикуваат здрави животни стилови. Воедно ќе ги информирамет луѓето за кардиоваскуларните болести (КВБ) вклучувајќи ги срцевите заболувања и мозочениот удар.

Кампањата  е дизајнирана да се фокусира на суштинскиот чекор кон  запознавање на нашите срца,  како  и на поттикнување на луѓето да практикуваат здрави животни стилови. Воедно ќе ги информирамет луѓето за кардиоваскуларните болести (КВБ) вклучувајќи ги срцевите заболувања и мозочениот удар.

Кардиоваскуларните болести (КВБ) се класа на болести кои го зафаќаат срцето или крвните садови. Кардиоваскуларните болести вклучуваат коронарни артериски заболувања (КАЗ) како што се ангина и миокарден инфаркт (попознат како срцев удар). 

Коронарната болест или исхемична болест на срцето,најчеста врста на болест на срце.Се работи за срчани проблеми предизвикани од стеснување на коронарни артерии кои со крв го снабдуваат срцевиот мускул 

Срцев удар (Инфаркт на миокардот) настанува кога после настанување на крвно згрутчување,доаѓа до прекин на доток на крв во срцето.Без крв и хранливи материи срцевиот мускул почнува да умира.Може да дојде до трајно оштетување на срцето а може да настапи смрт ако не се лекува.

Други КВЗ  вклучуваат Мозочен удар кој настанува кога дотокот на крв во мозокот е прекинат,поради што мозокот го губи виталното снабдување со кислород и хранливи матрерии.Тоа може да биде поради крвен угрушок или прснување на крвен сад во мозокот и крварење.

Постојат многу други кардиоваскуларни заболувања кои ги вклучуваат крвните садови. Тие се познати како васкуларни заболувања.

-Периферна артериска болест – болест на крвните садови кои ги снабдуваат рацете и нозете со крв

 -Стеноза на ренална артерија

 -Аортна аневризма

Исто така, постојат и други  кардиоваскуларни болести кои го зафаќаат срцето.

 -Кардиомиопатија – болести на срцевиот мускул

-Хипертензивна срцева болест – болести на срцето секундарни на висок крвен притисок или хипертензија

-Срцева слабост – клинички синдром предизвикан од неможноста на срцето да обезбеди доволно крв до ткивата за да ги задоволи нивните метаболички потреби

-Белодробна срцева болест – дефект на десната страна на срцето со зафатеност на респираторниот систем

-Срцеви дисритмии – абнормалности на срцевиот ритам

-Ендокардитис – воспаление на внатрешниот слој на срцето, ендокардиумот. Структурите кои најчесто се вклучени се срцевите залистоци.

 -Воспалителна кардиомегалија

-Миокардитис 

– воспаление на миокардот, мускулниот дел од срцето.

-Валвуларна срцева болест

-Вродени срцеви заболувања – малформации на структурата на срцето кои постојат при раѓање

-Ревматска срцева болест – оштетување на срцевите мускули и вентилите поради ревматска треска предизвикана од Streptococcus pyogenes стрептококна инфекција од групата А                                              

Основните механизми на настанување на КВЗ, варираат во зависност од болеста за која станува збор. Коронарната артериска болест, мозочниот удар и болеста на периферните артерии вклучуваат атеросклероза. 

Некои од овие фактори на ризик, како што се возраста, полот или  генетска предиспозиција и семејна историја на кардиоваскуларни болести се непроменливи.

 Но многу важни кардиоваскуларни фактори на ризик може да се одстранат или модифицираат со промена на животниот стил, социјални промени,третман со лекови. 

Такви фактори се. употреба на тутун, физичка неактивност, прекумерно консумирање алкохол, нездрава исхрана, дебелина , покачен крвен притисок (хипертензија), покачен шеќер во крвта (дијабетес мелитус ), покачен холестерол во крвта (хиперлипидемија), психосоцијални фактори, сиромаштија и низок образовен статус и загадување на воздухот.

 Генетика

Генетските фактори влијаат на развојот на кардиоваскуларните заболувања кај мажи кои се помали од 55 години и кај жени под 65 години. Кардиоваскуларните заболувања кај родителите на една личност го зголемуваат нивниот ризик за 3 пати. Утврдено е дека повеќекратните единечни нуклеотидни полиморфизми (SNP) се поврзани со кардиоваскуларните болести во студиите н генетска асоцијација, но обично нивното индивидуално влијание е мало, а генетскиот придонес за кардиоваскуларните болести е слабо разбран.                                              

 Возраст

Возраста е убедливо најважниот фактор на ризик за развој на кардиоваскуларни или срцеви заболувања, со  зголемување на ризикот со секоја деценија од животот. Коронарните масни наслаги може да почнат да се формираат во адолесценцијата. Се проценува дека 82% од луѓето кои умираат од коронарна срцева болест имаат 65 години и повеќе. Во исто време, ризикот од мозочен удар се удвојува секоја деценија по 55-тата година од животот.

Предложени се повеќе објаснувања за да се објасни зошто возраста го зголемува ризикот од кардиоваскуларни/срцеви заболувања. Еден од нив е поврзан со нивото на серумскиот холестерол. Кај повеќето популации, нивото на вкупниот холестерол во серумот се зголемува како што се зголемува возраста. Кај мажите, ова зголемување се намалува на возраст од 45 до 50 години. Кај жените, зголемувањето продолжува нагло до возраст од 60 до 65 години.

Стареењето е исто така поврзано со промени во механичките и структурните својства на васкуларниот ѕид, што доведува до губење на артериската еластичност и намалена артериска усогласеност што последователно може да доведе до коронарна артериска болест.                                  

Пол

Мажите се изложени на поголем ризик од срцеви заболувања отколку жените во предменопауза. Штом ја помина менопаузата, се тврди дека ризикот кај жената е сличен на оној на мажот, иако поновите податоци од СЗО и ОН го оспоруваат тоа. Ако жената има дијабетес, таа има поголема веројатност да развие срцева болест отколку маж со дијабетес.

Коронарните срцеви заболувања се 2 до 5 пати почести кај средовечните мажи отколку кај жените. Едно од предложените објаснувања за разликите меѓу половите кај кардиоваскуларните болести е хормоналната разлика. Кај жените, естрогенот е доминантен полов хормон. Естрогенот може да има заштитни ефекти врз метаболизмот на гликозата и хемостатскиот систем и може да има директно влијание во подобрувањето на функцијата на ендотелните клетки. Производството на естроген се намалува по менопаузата, а тоа може да го промени женскиот липиден метаболизам кон патерогена форма со намалување на нивото на HDL холестерол додека ги зголемува нивоата на LDL и вкупниот холестерол.

Холестеролот е восочна супстанца што му е потребна на вашето тело за да произведува хормони, витамин Д и да ја вари храната, но премногу може да му наштети на вашето здравје.

Вашиот црн дроб произведува поголем дел од холестеролот во крвта, а остатокот доаѓа од храна од животинско потекло како месо, јајца и сирење. Растителната храна нема холестерол.

Холестеролот патува во вашата крв во пакувања наречени липопротеини. Постојат два главни типа: LDL (липопротеини со мала густина) и HDL (липопротеини со висока густина).

LDL е „лошиот“ холестерол кој може да се акумулира во вашите артерии и да предизвика наслаги, што ги стеснува и зацврстува. Ова може да доведе до срцеви заболувања, мозочен удар или други проблеми.

HDL е „добриот“ холестерол кој помага да се отстрани вишокот холестерол од вашата крв и ги штити вашите артерии. Високото ниво на HDL може да го намали ризикот од срцеви заболувања

Можете да го проверите нивото на холестерол со тест на крвта. За да го одржите на здраво ниво, треба да јадете урамнотежена исхрана, редовно да вежбате, да избегнувате пушење и да го ограничите алкохолот.

Тутун

Цигарите се главната форма на пушење тутун. Ризиците по здравјето од употребата на тутун произлегуваат не само од директното консумирање тутун, туку и од изложеноста на пасивно пушење. Приближно 10% од кардиоваскуларните болести се припишуваат на пушењето; сепак, луѓето кои се откажале од пушењето до 30-тата година имаат речиси исто толку низок ризик од смрт како никогаш не пушачите. 

 Физичка неактивност

Недоволната физичка активност (дефинирана како помалку од 5 x 30 минути умерена активност неделно, или помалку од 3 x 20 минути енергична активност неделно) моментално е четвртиот водечки фактор на ризик за смртност во светот.

 Ризикот од исхемична срцева болест и дијабетес мелитус е намален за речиси една третина кај возрасните кои практикуваат 150 минути умерена физичка активност секоја недела. Покрај тоа, физичката активност помага во губење на тежината и ја подобрува контролата на гликозата во крвта, крвниот притисок, липидниот профил и чувствителноста на инсулин. Овие ефекти може, барем делумно, да ги објаснат неговите кардиоваскуларни придобивки.

 Социоекономска неповолност

Кардиоваскуларните болести ги погодуваат земјите со низок и среден приход од земјите со високи приходи.. Комисијата за социјални детерминанти на здравјето препорача дека е потребна подеднаква распределба на моќ, богатство, образование, домување, фактори на животната средина,  исхрана и здравствена заштита за да се решат нееднаквостите во кардиоваскуларните болести и незаразните болести.

Загадување на воздухот

Честичките се проучувани за нивните краткорочни и долгорочни ефекти врз кардиоваскуларните болести. Во моментов, PM2.5 честички се главниот фокус.Истражувања ги вмешаа PM2.5 во неправилен срцев ритам, намалена варијабилност на срцевиот ритам (намален вагален тон) и најзначајно, срцева слабост. PM2.5 е исто така поврзан со задебелување на каротидната артерија и зголемен ризик од акутен миокарден инфаркт.

 Патофизиологија

Студиите засновани на популација покажуваат дека атеросклерозата, главниот претходник на кардиоваскуларните болести, започнува во детството. Студијата за патобиолошки детерминанти на атеросклероза во младоста (PDAY), покажа дека лезии на интимата  се појавуваат во аората  и повеќе од половина од десните коронарни артерии,кај младите на возраст од 7-9 години.

Ова е исклучително важно имајќи предвид дека 1 од 3 луѓе умираат од компликации што се припишуваат на атеросклероза.

Дебелината и дијабетес мелитус често се поврзани со кардиоваскуларни болести, како и историја на хронична бубрежна болест и хиперхолестеролемија. Всушност, кардиоваскуларните болести се најопасни по живот од дијабетичните компликации, а дијабетичарите имаат два до четири пати поголеми шанси да умрат од кардиоваскуларни причини отколку недијабетичарите.

Скрининг

Скрининг ЕКГ (или во мирување или со вежбање) не се препорачуваат кај оние без симптоми кои се со низок ризик. Ова ги вклучува оние кои се млади без фактори на ризик. Кај оние со поголем ризик доказите за скрининг со ЕКГ се неубедливи.

Дополнително ехокардиографија, миокардна перфузија и тестирање на срцевиот стрес не се препорачуваат кај оние со низок ризик кои немаат симптоми.

Се препорачува тестирање на липиди кај деца на 2-годишна возраст, доколку има семејна историја на срцеви заболувања или проблеми со липидите. Се надеваме дека раното тестирање ќе ги подобри факторите на животниот стил кај оние кои се изложени на ризик, како што се исхраната и вежбањето

Превенција

Тековно практикуваните мерки за спречување на кардиоваскуларни болести вклучуваат:

-Престанок со тутун и избегнување на пасивно пушење. Престанувањето со пушење го намалува ризикот за околу 35%.

-Најмалку 150 минути (2 часа и 30 минути) умерено вежбајте неделно

Ризикот од исхемична срцева болест и дијабетес мелитус е намален за речиси една третина кај возрасните кои практикуваат 150 минути умерена физичка активност секоја недела. Физичката активност помага во губење на тежината и ја подобрува контролата на гликозата во крвта, крвниот притисок, липидниот профил и чувствителноста на инсулин. Овие ефекти може, барем делумно, да ги објаснат неговите кардиоваскуларни придобивки.

-Ограничете ја потрошувачката на алкохол до препорачаните дневни граници; Луѓето кои умерено консумираат алкохолни пијалоци имаат 25-30% помал ризик од кардиоваскуларни болести..

-Намалете го крвен притисок, доколку е покачен(соодветна терапија). Намалувањето на крвниот притисок за 10 mmHg го намалува ризикот за околу 20%.

-Намалете го LDL холестеролот. Третманот со статини ја намалува кардиоваскуларната смртност за околу 31%..

-Намалете го психосоцијалниот стрес. Оваа мерка може да биде комплицирана со непрецизни дефиниции за тоа што претставуваат психосоцијални интервенции. Миокардна исхемија предизвикана од ментален стрес е поврзана со зголемен ризик од срцеви проблеми кај оние со претходни срцеви заболувања. Тешкиот емоционален и физички стрес доведува до форма на срцева дисфункција позната како Такоцубо синдром кај некои луѓе.

 И да запомнеме:

 -Користи срце за да се храниш  здраво, 

 -за да се движи, 

-за да речеш не на прекумерната храна, алкохолот и тутунот

 -за да речеш не на стресот.