4 февруари Светски ден на ракот 2023

Со толку многу различни видови на рак, симптомите се различни и зависат од тоа каде се наоѓа болеста. Сепак, постојат некои клучни знаци и симптоми на кои треба да внимавате, вклучувајќи:

• Невообичаени грутки или оток – канцерогените грутки често се безболни и може да се зголемат во големина како што ракот напредува
• Кашлање, останување без здив или отежнато голтање – внимавајте на постојаните епизоди на кашлање, останување без здив или отежнато голтање
• Промени во навиката на дебелото црево – како што се запек и дијареа и/или крв пронајдена во столицата
• Неочекувано крварење – вклучува крварење од вагината, аналниот премин или крв пронајдена во столицата, во урината или при кашлање
• Необјаснето губење на тежината – голема количина на необјаснето и ненамерно губење на тежината во краток временски период (неколку месеци
• Замор – кој се покажува како екстремен замор и силен недостаток на енергија. Ако заморот се должи на рак, поединците вообичаено имаат и други симптоми
• Болка или болка – вклучува необјаснета или постојана болка или болка што доаѓа и оди
• Нов бенка или промени на бенка – барајте промени во големината, обликот или бојата и ако стане кора или крвари или тече
• Компликации со мокрење – вклучува потреба од итно, почесто мокрење или неможност да одите кога треба или чувствувате болка додека уринирате
• Невообичаени промени на градите – барајте промени во големината, обликот или чувството, промени на кожата и болка
• Губење на апетитот – чувство на помала глад од вообичаено за подолг временски период
• Рана или чир што нема да зарасне – вклучувајќи дамка, болна рана или чир на устата
• Горушица или гадење – постојана или болна горушица или гадење
• Обилно ноќно потење – внимавајте на многу обилно, обилно ноќно потење

Во првата година од оваа кампањата, фокусот е на намалување на бариерите за пристап до превентивни услуги, дијагноза, третман и грижа за болните од рак.
Од сите предвремени смртни случаи од рак, до 2030 година, во светот сè уште ќе бидат регистрирани во неразвиените и средно развиените земји. Повеќето предвремени смртни случаи од рак во овие земји се јавуваат кај различни групи на население поради, местото на живеење, етничката припадност, расата, полот, сексуалната ориентација или возраста, генетиката.Важно е тука да се споменат и нивото на приход и образование, националните политики, тактиките на индустријата со зададени комерцијални интереси. Тоа се сите фактори кои неможат  или тешко се модифицираат и го отежнуваат дејствувањето на модифициран фактор на ризик.
Но и покрај се, една третина од случаите на рак може да се спречат со намалување на ризиците во однесувањето и исхраната.

Станува збор за  Модифицираните фактори на ризик кои вклучуваат:

Алкохол – Доказите дека сите видови на алкохолни пијалоци се причина за голем број видови на рак сега се посилни од кога било досега. Алкохолот може да го зголеми ризикот од шест видови на рак, вклучувајќи го и дебелото црево (колоректален), дојката, устата, фаринксот и гркланот (уста и грлото), хранопроводникот, црниот дроб и желудникот. Доказите сугерираат дека општо земено, луѓето кои консумираат алкохол. го зголемуваат ризикот од многу видови на рак. И умереното внесување алкохол го зголемува ризикот од рак.

Прекумерна тежина или дебелина –. Општо земено, поголемото зголемување на телесната тежина, особено кај возрасните, е поврзано со поголем ризик од рак.

Храна и исхрана – Експертите сугерираат дека диетите и внесот на хранливи материи, особено диетите со многу црвено месо, преработеното месо, солената храна и со малку овошје и зеленчук имаат влијание врз ризиците од рак, особено колоректумот, назофаринксот и желудникот.

Физичка активност – Редовната физичка активност не само што помага да се намали вишокот телесни масти и ризиците од рак поврзани со тоа, туку да се биде физички активен може да помогне да се намалат ризиците од развој на рак на дебелото црево, дојката и ендометриумот.

Тутун – Чадот од тутунот содржи најмалку 80 различни супстанци кои предизвикуваат рак (канцерогени агенси). Кога се вдишува чад, хемикалиите влегуваат во белите дробови, минуваат во крвотокот и се транспортираат низ телото. Ова е причината зошто пушењето или џвакањето тутун не само што предизвикува рак на белите дробови и устата, туку е поврзано и со многу други видови на рак. Колку повеќе човек пуши, толку помлади почнува, и колку подолго продолжува да пуши, сето тоа дополнително го зголемува ризикот од рак. Во моментов употребата на тутун е одговорна за околу 22% од смртните случаи од рак.

Јонизирачко зрачење – Вештачките извори на зрачење можат да предизвикаат рак и претставуваат ризик за работниците. Тие вклучуваат радон, х-зраци, гама зраци и други форми на високо-енергетско зрачење. Долготрајната и незаштитена изложеност на ултравиолетово зрачење од сонцето, сончевите ламби и солариумите исто така може да доведе до меланом и малигни заболувања на кожата. Луѓето со светла кожа, поединците со многу бенки или кои имаат семејна историја на меланом или немеланомски рак на кожата, се изложени на најголем ризик. Сепак, луѓето од сите тонови на кожа може да развијат рак на кожата, вклучително и поединци со потемна кожа.

Опасности на работното место – Некои луѓе ризикуваат да бидат изложени на супстанца што предизвикува рак поради работата што ја вршат. На пример, откриено е дека работниците во хемиската индустрија за бои имаат повисока инциденца од нормалната на рак на мочниот меур. Азбестот е добро позната причина за рак на работното место – особено рак наречен мезотелиом, кој најчесто ја зафаќа покривката на белите дробови.

Инфекција – Инфективните агенси се одговорни за околу 2,2 милиони смртни случаи од рак годишно. Вирусот може да предизвика промени во клетките што ги зголемува шансите да станат канцерогени. Околу 70% од ракот на грлото на матката се предизвикани од инфекции со хуман папиломавирус (ХПВ), додека ракот на црниот дроб и не-Хочкиновиот лимфом може да бидат предизвикани од вирусот на хепатитис Б и Ц, а лимфомите се поврзани со вирусот Епштајн-Бар. Бактериските инфекции не се сметаа за агенси кои предизвикуваат рак во минатото, но поновите студии покажаа дека луѓето кои имаат инфекција со хеликобактер пилори на нивниот стомак развиваат воспаление на слузницата на желудникот, што го зголемува ризикот од рак на желудникот.

Ракот нė засега сите и сите можеме да делуваме:

Еднаквост во пристап на грижа од рак

 Без разлика кои сме или каде живееме, сите ние заслужуваме пристап до точни информации за ракот и квалитетни услуги во превенција, дијагноза, третман и поддршка.

Превенција и намалување на ризик

Повеќе од една третина од канцерите се превентабилни, тоа значи дека може да влијаеме врз намалување на ризикот

Свесност, разбирање, митови и дезинформации

Пристапот до податоците и знаењето за рак, нė прави сите многу посилни.

Активности на владата и одговорности

Владите можат да влијаат на многу нивоа за спречување и намалување на ракот.

Над физичкото: психичко и емоционално влијание

Влијанието на ракот оди подалеку од физичкото здравје, влијаејќи на менталната и емоционалната благосостојба на пациентите и нивните старатели.

Спасувајќи животи, штеди пари

 Финансиската состојба на нациите, поединците и семејствата има огромно влијание врз одржливиот економски и човечки развој. Со фокусирање на спасување животи, можеме да заштедиме и пари.

Намалување на јазот во знаењата

 Недостигот од квалификувани здравствени работници е една од најголемите бариери во обезбедувањето квалитетна грижа за ракот.

Да работиме заедно како едно

 Со здружување на силите, помагаме да се зајакнат напорите кои стимулираат моќно застапување, акција и одговорност на секое ниво.

Центар за Јавно Здравје Битола

03.04 2023 година

повеќе информации  : worldcancerday.org/keyissues