Дебелината е хронична и сложена болест што се дефинира како прекумерно таложење на масти кое може да го наруши здравјето. Таа претставува значаен ризик фактор за развој на дијабетес тип 2, кардиоваскуларни заболувања, мускулно-скелетни нарушувања (како остеоартритис) и одредени видови рак. Исто така, дебелината негативно влијае на квалитетот на животот, вклучувајќи проблеми со спиењето, движењето и менталното здравје.

Глобални статистики за дебелина

Според најновите податоци:

●        Околу 2,5 милијарди возрасни лица имаат прекумерна тежина, од кои 890 милиони (16%) живеат со дебелина.

●        Во 2022 година, 37 милиони деца под 5 години имале прекумерна тежина, со зголемување на случаите во земјите со низок и среден приход.

●        Над 390 милиони деца и адолесценти (5–19 години) биле со прекумерна тежина, од кои 160 милиони живееле со дебелина.

Во Република С. Македонија

●       28,4% од возрасните живеат со дебелина.

●       дебелината кај возрасните е зголемена за 13,6%, а кај децата и адолесцентите за 7,4% споредено со 1990 година.

●       30,5% од децата од 6-9 годишна возраст  живеат со зголемена телесна тежина или дебелина.

●       13,8% од нив живеат со дебелина или екстремна дебелина.

Здравствени ризици поврзани со дебелината

Прекумерната тежина и дебелината се водечки фактори на ризик за бројни хронични незаразни заболувања, меѓу кои:

●        Кардиоваскуларни болести – хипертензија, срцев удар и мозочен удар.

●        Дијабетес тип 2 и метаболички синдром.

●        Мускулно-скелетни нарушувања, како што е остеоартритис.

●        Одредени видови рак, вклучувајќи рак на матката, дојката, јајниците, простатата, црниот дроб, жолчното кесе, бубрезите и дебелото црево.

Ризикот од овие заболувања расте со зголемување на индексот на телесна маса (ИТМ).

Детската дебелина – растечки проблем

Дебелината во детството е поврзана со сериозни здравствени компликации и зголемен ризик од рана појава на хронични незаразни болести. Истражувањата покажуваат дека без навремена интервенција, децата и адолесцентите со дебелина често остануваат со прекумерна тежина и во возрасна доба.

Потреба од превентивни мерки за превенција на детска дебелина.

Дебелината претставува еден од најзначајните здравствени предизвици на современото општество, со сериозни последици врз физичкото и менталното здравје, како и економските и социјалните аспекти. Ова ја нагласува потребата од сеопфатни превентивни стратегии, вклучувајќи мултисекторски и интегриран пристап, особено за справување со детската дебелина.

Следењето на детската дебелина треба да остане приоритет на јавноздравствените системи, обезбедувајќи основа за идни политики и активности.

Препораки за здрави навики во превенција на дебелината

  Балансирана исхрана – Јадете разновидна и избалансирана храна, вклучувајќи многу овошје, зеленчук, интегрални житарици и протеини со ниска масност. Намалете консумирање на преработена храна, брза храна и шеќерни производи.

  Редовна физичка активност – Препорачува се минимум 150 минути умерена физичка активност неделно, како што се прошетки, возење велосипед или фитнес. Вклучете активност во секојдневниот живот, како качување по скали наместо користење лифт.

  Достатно спиење – Обезбедете 7-9 часа квалитетен сон секоја ноќ. Недостатокот на сон може да води до нарушувања на метаболизмот и да зголеми ризик од прекумерна тежина.

  Контрола на порциите и редовно јадење – Обидете се да јадете помали порции и да не прескокнувате оброци. Секојдневните оброци треба да бидат во соодветни временски интервали за да се избегне прејадување.

  Пожелно е избегнување на алкохол и тутун – Алкохолот и пушењето може да го зголемат ризикот од дебелина и поврзаните заболувања. Придржувањето до здрави навики е од витално значење за долгорочно здравје.

  Регуларно мерење на телесната тежина и следење на напредокот – За рана детекција на прекумерна тежина и дебелина, редовно измерете ја вашата тежина и консултирајте се со здравствен професионалец за следење на напредокот.

  Поттикнување на активен животен стил за деца – Родителите треба да бидат примери на своите деца, поттикнувајќи ги да учествуваат во спортски активности и да развијат здрави навики од млада возраст.

Улогата на Центарот за јавно здравје – Битола

Центарот за јавно здравје – Битола активно учествува во следењето на нутритивниот статус кај предучилишни и училишни деца. Преку антропометриски мерења во текот на годината, согласно националната годишна програма, се овозможува рана детекција на промени во телесната тежина, а со тоа и ризиците за на хронични незаразни заболувања.