Светски ден на бубрегот, секој втор Четврток во месец Март,13 Март 2025 год.

Постерот го претставува фокусот на кампањата за Светскиот ден на бубрегот 2025 година.Оваа година мотото е: “ДАЛИ СЕ ТВОИТЕ БУБРЕЗИ ОК?”.

Целта на одбележувањето на овој ден е:

 – Да се подигне свеста за важноста на бубрезите како органи кои играат клучна улога во одржувањето на животот и да се информира   јавноста за бубрежните заболувања како  чести, многу сериозни заболувањ,а со  можност  истите  да се превенираат .

– Да се подигне свеста за ризик факторите, како и  важноста од навременото тестирање на ризичните групи на население и рана интервенција, се  со цел успешно да лекуваат и  превенираат компликациите од бубрежните заболувања. 

Преку бројни активност Центарот за јавно здравје Битола ќе се вклучи во одбележување на Светскиот ден на бубрезите, во месец Март 2025 год. Посебен акцент ќе се стави на превентивните мерки кои секој може да ги примени за зачувување на своето здравје и здравјето на своите најблиски. Активностите се предвидени во повеќе образовни институции и работни организации каде ќе се презентираат најзначајните факти во врска со здравјето и болестите на бубрезите. Ќе се укаже на потребата од редовни здравствени контроли, посебно ако поединецот  има  некој од ризик факторите за бубрежно заболување.

Функција на бубрези

Бубрезите се два парни органи кои се наоѓаат покрај ‘рбетниот столб на човекот  на ниво на долните ребра. Секој бубрег е долг околу 9-12 см, широк околу 4-6 см и дебел околу 3 до само 5 см, во зависност од висината на лицето. Еден бубрег тежи околу 150 грама, многу добро е снабден со крв а неговата површина е мазна. 

Главната функција на бубрезите е формирање на финална урина. Механизамот на формирање на урина вклучува три основни процеси: филтрација, реапсорпција и секреција. 

 Улогата на бубрезите во одржувањето на хомеостазата во телото на човекот е повеќекратна: 

⦁ Регулирање на рамнотежата на течности и електролити 

⦁ Регулирање на крвниот притисок 

⦁ Регулирање на киселинската и базната рамнотежа 

⦁ Детоксикација на телото 

⦁ Регулирање на формирањето на црвени крвни клетки (еритроцити)

⦁ Регулирање на метаболизмот на коските 

Што е Хронична бубрежна болест?

Основна градбена единица на  бубрегот е нефронот.Секој бубрег е составен од милион  нефрони. Кога некои нефроните се оштетени, ја губат својата функцијата. Тоа води до оптеретување на   преостанатите здрави нефрони,  со цел за да се одржи нормалната бубрежна функција. Ако оштетувањето продолжи, бројот на здрави нефрони стануваат недоволен за одржување на нормална бубрежна функција.

 Ваквото бавно но прогресивно губење на функцијата на бубрезите, во период од неколку месеци или години се нарекува Хронична бубрежна болест (ХББ).  Бубрежните заболувања погодуваат 10% светското население, што значи  850 милиони заболувања годишно. Едно од 10  возрасни лица има некаква форма на оштетување на бубрезите  а секоја година предвремено умираат милиони лица,од компликации поврзани со ХББ. Во наредните години  се очекува бубрежните заболувања да бидат 5-та причина за смрт во светот.

Ризик фактори за бубрежни заболувања:

1.Хипертензија (висок крвен притисок) е една од најчестите причини за бубрежна болест.  20% од  лицата  со високиот крвен притисок  имаат ХББ.Оштетувањето на бубрезите е предизвикано поради нарушената  филтрацијата на крвта.

2.Дијабетес– Скоро 40% од луѓето со дијабетес развиваат ХББ. Долготрајното покачено ниво на шеќер во крвта може да оштети различни делови од вашето тело, вклучително и бубрезите. 

3.Воспаленија и инфекции (гломерулонефритис, пиелонефритис).

4.Семејна историја на бубрежна болест како  полицистичната бубрежна болест. 

5.Долготрајните блокади на уринарниот систем – како што се зголемена простата или камења во бубрезите,  може да доведат до ХББ.

6.Лекови – Одредени лекови може да предизвикаат ХББ, како што е продолжената употреба на некои нестероидните антиинфламаторни лекови, лекови против болки, одредени лекови против рак и хербални лекови. 

7.Дебелина- Често дефиницијата за дебелината се заснова на Индексот на телесна маса (BMI) кој се мери со делење на телесната тежината во килограми со телената висината во метри на квадрат (kg/m2). 

⦁ Нормална телесна тежина: БМИ помеѓу 18,5 и 25 kg/m2 

⦁ Прекумерна телесна тежина: БМИ помеѓу 25 и 29,9 kg/m2 

⦁ Гојазност: БМИ од 30 kg/m2 или повеќе

    Дебелината може да доведе до ХББ индиректно, преку дијабетес тип 2, хипертензија и срцеви заболувања, а исто така и  директно да предизвика оштетување на бубрезите со зголемување на обемот на работа на бубрезите и преку другите механизми. 

 8.Стареење – ХББ е почеста кај повозрасно население. По 40-тата година, функцијата на бубрезите почнува да опаѓа за приближно 1% годишно. Се проценува дека околу еден од пет мажи и една од четири жени на возраст меѓу 65 и 74 години, како и половина од луѓето на возраст од над 75години, имаат ХББ.

9.Фактори на животната средина–  Еколошките ризици, како глобалните затоплување и несоодветниот  пристапот до чиста вода за пиење и чист воздух, географската локација, изложеноста на токсини и одредените  навиките, придонесуваат во развој на ХББ.

10.Ограничен пристап до здравствена заштита-Само 25% од земјите во Светот ја вклучуваат ХББ во нивните национални здравствени стратегии.

Што можете да направите за вашите бубрези?

Бубрежните заболувања се тивки убијци, кои во голема мера можат да влијаат на квалитетот на вашиот живот. Постојат неколку начини да се намали ризикот од развој на бубрежна болест.

⦁ Останете во форма, бидете активни 

   Ова може да помогне да се одржи идеална телесна тежина, да се намали крвниот притисок и ризикот од хронична бубрежна болест.

  Креирајте  физички активности  за здравје, како што се: пешачење, трчање, возење велосипед и сл.Со тоа ќе придонесете и за здравје на бубрезите. 

⦁ Јадете здрава храна 

    Ова може да помогне да се одржи идеална телесна тежина, да се намали крвниот притисок, да се спречи дијабетесот, срцеви заболувања и други состојби поврзани со хронична бубрежна болест. 

   Намалете го внесот на сол. Препорачаниот внес на натриум е 5-6 грама сол дневно. Ова ја вклучува солта со околу една кафена лажичка на ден. За да го намалите внесот на сол, обидете се да ја ограничите количината на преработена и ресторанска храна и не додавајте сол во храната. Полесно ќе го контролирате внесот на сол доколку сами ја подготвувате храната со свежи состојки. 

⦁ Проверете и контролирајте го вашиот шеќер во крвта 

Околу половина од луѓето кои имаат дијабетес не знаат дека имаат дијабетес. Затоа, треба да го проверите нивото на шеќер во крвта како дел од вашиот општ здравствен преглед. Ова е особено важно за оние кои се приближуваат до средна возраст или за постари лица. 

⦁ Контролирајте го крвниот притисок

 Американското здружение за срце и Американскиот колеџ за кардиологија ги ревидираа упатствата за висок крвен притисок (2017) и предложија дека високиот крвен притисок треба да се третира порано, со промени во животниот стил и со лекови за регулирање на крвен притисок, кога крвниот притисок е  над 130/80 mm Hg, наместо над 140/90 mm Hg. Сепак, не сите здравствени организации низ светот ја усвоија оваа препорака. Најдобро е да се консултирате со вашиот лекар.

⦁ Земете соодветно количество  на течности

 Количеството на  внесена  течност за секој поединец зависи од многу фактори, вклучувајќи ги вежбањето, климата, здравствените услови, бременоста и доењето.

Доволни се 8 чаши, приближно 2 литри, дневно за здрава личност, во поволни  климатски услови. Вашиот внес на течности  ќе треба да се прилагоди  ако се работи за  неповолни климатските услови или  болести на бубрезите, срцето или црниот дроб. Консултирајте се со вашиот лекар за соодветниот внес на течности за вашата состојба.

⦁ Не пушете  

Пушењето го забавува протокот на крв во бубрезите. Кога помалку крв ќе стигне до бубрезите, тоа може да ја намали нивната способност да функционираат нормално. Пушењето исто така го зголемува ризикот од рак на бубрезите за околу 50 процен.

⦁ Не земајте редовно антиинфламаторни и лекови против болки без рецепт

Вообичаените лекови како што се нестероидните антиинфламаторни лекови и лекови против  болки  (на пр. лекови како ибупрофен, диклофенак), доколку се земаат редовно, може да им наштетат на бубрезите.     . 

⦁ Редовно проверувајте ја функцијата на бубрезите со тестови на крв и урина.

Бидејќи  ХББ во рана фаза не покажува знаци или симптоми, превентивни испитувања  на крвта и урината се битни за рано откривање на бубрежната болест. Се  овозможува правилен третмани и превенирање на понатамошно оштетување  и влошувањето на функцијата на бубрезите.

Се прават едноставни лабораториски тестови :

–  земање на мали количества крв за мерење на креатинин и проценка на стапката на гломеруларна филтрација (ГФР). Гломеруларна филтрација  е  индикатор кој им овозможува на лекарите да утврдат дали  функцијата на бубрезите е намалена и до кое ниво е тоа  намалување. Постојат пет фази на ХББ врз основа на нивоата на ГФР.

-земање на  урина за мерење на екскрецијата на креатинин и протеини (на пример, албумин, протеин со лесен ланец). Присуството на вишок албумин во урината може да укаже на бубрежна болест.